I wojna światowa
28 czerwca 1914 roku następca tronu, arcyksiążę Franciszek Ferdynand i jego żona Zofia, zostali zamordowani w Sarajewie przez bośniackich Serbów. W dworskich kręgach niewiele było prawdziwej żałoby, ponieważ – jak Stefan Zweig powiedział bez ogródek – „Arcyksięciu Franciszkowi Ferdynandowi brakowało wszystkiego, dzięki czemu osiąga się popularność w Austrii: uprzejmości, osobistego uroku i swobody bycia”. Nawet jego stryj, cesarz Franciszek Józef odczuwał raczej ulgę, niż cokolwiek innego, jako że obydwaj, co było powszechnie wiadome, nie zgadzali się ze sobą.
Z początku działania dyplomatyczne Austrii były niewielkie, ale 23 lipca Franciszek Józef i jego ministrowie wystosowali ultimatum dla Serbii z niemożliwymi do spełnienia warunkami i 48-godzinnym limitem czasu. Ponieważ Serbia nie mogła zgodzić się na podane warunki, Austro-Węgry wypowiedziały jej wojnę, bez konsultacji ze swoimi niemieckimi i włoskimi sojusznikami. Rosjanie zmobilizowali się błyskawicznie, aby bronić słowiańskich braci, a Wielka Brytania i Francja, sojusznicy Rosji, poszli za jej przykładem. Do 12 sierpnia główne europejskie potęgi znalazły się w stanie wojny. Niespodziewanie, po jej wybuchu, patriotyczne tłumy wyległy na ulice Wiednia i innych miast cesarstwa, a prawica i lewica zgodnie agitowały w habsburskiej sprawie. Wszyscy sądzili, że wojna zakończy się przed świętami Bożego Narodzenia; dopiero po kilku latach militarnych porażek, ogromnych ofiar w ludziach i głodu, społeczeństwo zaczęło protestować przeciwko wojnie. Dwudziestego pierwszego października 1916 roku syn Wiktora Adlera, Fryderyk, wziął sprawy w swoje ręce i zamordował austriackiego premiera, hrabiego Karola Surgkha. Podczas procesu w maju następnego roku, Fryderyk Adler przedstawił tak obciążający akt oskarżenia przeciwko wojnie, że jego egzekucja została odłożona, aby nie dostarczać argumentów przeciwnikom wojny. Dwudziestego pierwszego listopada 1916 roku Franciszek Józef umarł w wieku 86 lat i pozostawił tron swojemu stryjecznemu wnukowi, 29-letniemu Karolowi.
Cesarz Karol I jest najbardziej znany z nieudanych prób wynegocjowania odrębnego pokoju dla cesarstwa z zachodnimi mocarstwami. Odrzucił zaproponowane mu warunki, co dotarło do publicznej wiadomości rok później, powodując niemałe zakłopotanie wśród wszystkich zainteresowanych. Jedynie zwycięstwo na polu bitwy mogło uratować dynastię, ale to nigdy nie nastąpiło.
W październiku 1918 roku cesarstwo zaczęło się rozpadać, a narodowe komitety przejmowały regionalne stolice. W Wiedniu Socjaldemokraci, którzy byli zwolennikami samostanowienia poszczególnych narodów cesarstwa, utworzyli tymczasowy rząd pod przewodnictwem Karla Rennera. Drugiego listopada 1918 roku, widząc zbliżający się koniec wojny, węgierski batalion strzegący Schónbrunnu poddał się i uciekł, pozostawiając cesarską rodzinę i jej służbę bez ochrony. Następnego dnia podpisano zawieszenie broni, a osiem dni później cesarz Karol I zrzekł się tronu, wycofując się do Eckartsau pod Wiedniem, w 1919 roku udał się na wygnanie do Szwajcarii.
Pierwsza republika
Republika Austrii, a ściślej Republika Niemiecko-Austriacka – została proklamowana przez parlament w Wiedniu 12 listopada 1918 roku. Kolory flagi narodowej: czerwony, biały, czerwony, były kolorami Babenbergów. Początkowo poparcie społeczeństwa dla nowego państwa było niewielkie. Partia Chrześcijańsko-Społeczna chciała monarchii konstytucyjnej. Pangermanie chcieli połączenia z Niemcami, a socjaliści anszlusu z socjalistycznymi Niemcami. W proklamacji z 12 listopada państwo zostało nawet określone, jako nieodłączna część Republiki Niemieckiej. Tyrol i Salzburg glosowały przytłaczającą większością głosów za przyłączeniem do Niemiec, a Voralberg głosował za połączeniem ze Szwajcarią.
W lutym 1919 odbyły się pierwsze wybory, które wyłoniły koalicję SDAP i Partii Chrześcijańsko-Społecznej, a urząd kanclerza objął socjaldemokrata Karl Renner. Polityczna próżnia utrzymywała się do końca roku, a komitety żołnierzy i robotników groziły pójściem w ślady rewolucyjnych poczynań sąsiedniej Bawarii i Węgier. Miały nawet miejsce dwie nieudane próby zorganizowania puczu przez nowo utworzoną Austriacką Partię Komunistyczną (KPÓ), w kwietniu i czerwcu 1919 roku.
Pierwszym zadaniem, jakie stanęło przed nowym rządem, było zapewnienie dostaw żywności dla społeczeństwa, szczególnie mieszkańców Wiednia. Kolejnym żmudnym zadaniem rządu było wynegocjowanie traktatu ze zwycięskimi sojusznikami. Wielu delegatów ciągle miało nadzieję na przyłączenie do Niemiec, jednak Austria (wraz z Węgrami) otrzymała miano „wrogiego państwa’ podczas, gdy reszta, tak zwanych „państw sukcesorskich” np. Czechosłowacja, nie została potraktowana w ten sposób. Wyraźnie również zakazano Austrii podejmowania kiedykolwiek prób przyłączenia się do Niemiec.